Koude voeten (oorzaak; deel 2.)

Algemene kou

De belangrijkste oorzaak van koude voeten is logischerwijs externe kou. Zo kunnen je voeten koud aanvoelen door toedoen van:

• Slecht-verwarmde leefomgeving (gebrekkige cv, kachel, isolatie etc.)
• Koud en vochtig buitenklimaat (wind, regen, sneeuw, mist en hagel)
• Ontoereikende kleding (met name sokken en schoenen)
• Koud water (douche, bad, doortrekkend vocht vanuit spouw of kruimruimte e.a.)

Koude voeten door ‘Perniosis’ (wintervoeten)

Normaal gesproken zullen bloedvaatjes bij kou ineenkrimpen (‘vasoconstrictie’) en dus minder bloed doorlaten naar de huid. Zodoende blijft er meer bloed rondom je vitale organen circuleren, waardoor je kerntemperatuur op peil blijft. Op zich is dit een uitstekend beschermingsmechanisme; je vitale organen zijn immers van levensbelang.

Als je huid echter te koud wordt, zal het lichaam een tweede beschermingsmechanisme in werking stellen om afsterving (necrose) van weefsels te voorkomen. De kleine bloedvaatjes zullen juist meer bloed doorlaten (‘vasodilatatie’) om bevriezing van de huid te voorkomen. Misschien ken je dit gevoel wel: je huid warmt extreem snel op, wordt rood en gaat gloeien. Vaak ervaar je in zo’n geval tevens een naar, tintelend of prikkelend gevoel van de huid.

In geval van Perniosis gaat er iets mis bij ‘vasoconstrictie’ en ‘vasodilatatie’ van de bloedvaten. Bij de meeste mensen worden de bloedvaten weer normaal zodra de voeten afdoende worden verwarmd, maar bij in geval van Perniosis blijven de grotere, dieper gelegen bloedvaten onnodig en langdurig samengeknepen. Hierdoor zullen de kleine, oppervlakkige haarvaatjes de gebrekkige bloedcirculatie proberen op te vangen door zich uit te zetten. Zodoende krijg je rode (soms ook paarse of blauwe), gloeiende, branderige en gezwollen plekken. Meestal ontstaan ze op de:

• Voeten en tenen
• Onderbenen en hielen
• Handen en vingers
• Oren en neus

Koude voeten door hart- en vaatziekten

Naast Perniosis zijn er nog meer mogelijke oorzaken van koude voeten die gelieerd zijn aan je hart en bloedvaten. Zo zijn er allerlei coronaire hartziekten (=kransslagader betreffende!) die ervoor kunnen zorgen dat de doorbloeding van je voeten wordt belemmerd, waardoor je voeten koud aanvoelen. Hierbij valt te denken aan:

• Hoge bloeddruk (hypertensie)
• Onvoldoende doorbloeding (ischemie)
• Beknelde of afgeknelde bloedvaten
• Schommelingen binnen de bloedviscositeit (te ‘waterig’ of te ‘stroperig’ bloed)
• Aderverkalking (atherosclerose)

Zenuw-aandoening veroorzaakt koude voeten

Zenuwen zijn allereerst betrokken bij het ineenkrimpen en uitzetten van de bloedvaten in je voeten. Bovendien zijn de gevoelszenuwen verantwoordelijk voor het doorgeven van gevoelssensaties aan de hersenen. Een zenuwafwijking (neuropathie) kan dan ook gevoelsafwijkingen veroorzaken. Zo kunnen je voeten enorm koud aanvoelen, zonder dat ze echt koud zijn.

Neuropathie zorgt doorgaans niet alleen voor koude voeten, maar ook voor een verminderende functie (functieverlies). Daarnaast kun je een doof gevoel of gevoelloosheid van de voeten ervaren. Tot slot is er veelal sprake van een tintelende, prikkelende, branderige, jeukende of zelfs pijnlijke gewaarwording. Het typerende van neuropathie is dat er geen externe pijnprikkel kan worden aangewezen. Neuropathie (en dus ook koude voeten) kan verscheidende oorzaken hebben. De belangrijkste zijn:

• Beknelde zenuw (tarsaletunnelsyndroom)
• Slechte doorbloeding
• Diabetes Mellitus
• Caudasyndroom oftewel Cauda Equina Syndroom (CES)
• Rug-hernia (maar óók na een hernia-operatie)
• Ziekte van Charcot-Marie-Tooth (CMT)
• Vitaminetekort (B1, B12 e.a.)
• Gebrek aan eiwitten/aminozuren
• Infectieziekten (herpes e.a.)
• Leveraandoening of vergiftiging
• Medicijngebruik
• Reumatische aandoening (reumatoïde artritis, artrose, sclerodermie)
• Neurologische aandoening (epilepsie, MS, migraine e.a.)
• Langdurig diep en snel ademhalen (angst, paniek, hyperventilatie e.a.)
• Auto-immuunaandoening (lupus e.a.)

Koude voeten door hormonen

Als je voeten en tenen regelmatig aanvoelen als ijsklompen, kan dit liggen aan je interne hormoonhuishouding. Je hormonen spelen namelijk een cruciale rol bij de bloedcirculatie en zenuwwerking. Er zijn allerlei mogelijke oorzaken voor veranderingen in de hormoonspiegels. De belangrijkste hiervan zijn als volgt:

• Pubertijd
• Menstruatie (ongesteldheid)
• Ovulatie (eisprong)
• Zwangerschap
• Menopauze en overgang
• Voorbehoedsmiddelen (‘de pil’)
• Gebruik van hormonale medicatie
• Stress

Koude voeten tijdens zwangerschap

Heel veel zwangere dames ervaren tijdens hun draagtijd (extreem) koude voeten. Dat is niet gek, want gedurende een zwangerschap verandert er een heleboel in het vrouwelijk lichaam op het gebied van hormonen, voedingsstoffen, bloedcirculatie en fysieke inspanning.

Allereerst wordt de hormoonhuishouding op zijn kop gezet; daarnaast verandert de bloedsamenstelling (qua mineralen, hormonen etc.); tot slot ontstaat er door de alsmaar groter en zwaarder wordende buik aanvullende druk op de interne organen, zenuwen en bloedvaten. Al met al is het geenszins verwonderlijk dat de doorbloeding van de voeten verslechtert tijdens de zwangerschap.

Tip: Als je zwanger bent en koude voeten ervaart, kun je desgewenst de algemene tips bij koude voeten in een voorgaande Blog uitproberen.

Fenomeen van Raynaud

Bij het fenomeen van Raynaud verkrampen tijdelijk de kleine slagadertjes (arteriolen) in de voeten, waardoor de toevoer van bloed naar de weefsels afneemt. Hierdoor ontstaat doorgaans een pijnlijke soort kramp, meestal in de handen en voeten. De huid wordt doorgaans blauwpaars of wit van kleur en na een tijdje knalrood. Het fenomeen van Raynaud is niet gevaarlijk, maar wel erg lastig en potentieel pijnlijk.

Koude voeten door traag-werkende schildklier

Als je altijd koude voeten hebt, dan kan het wel eens zijn dat je schildklier te traag werkt; in dat geval spreekt men ook wel van hypothyreoïdie. Een te langzame schildklier maakt onvoldoende schildklierhormonen (T3 en/of T4) aan, waardoor de algehele lichaamstemperatuur daalt. Meestal voelt je hele lichaam koud aan; soms alleen je handen en voeten.

In onze laatste Blog van deze serie ‘wintervoeten’ zullen we het over tips/oplossingen van wintervoeten hebben.